Görsel Algı / Işık ve Pigment Farkı: Gözümüzde Renk Oluşumunun Kimyası
Işık Kaynaklı Renkler (Additif Renkler)
Işık renkleri, doğrudan ışığın kendisinden gelir. Güneş ışığı aslında tüm renklerin birleşiminden oluşur. Newton’un prizma deneyinde gösterdiği gibi, beyaz ışık farklı dalga boylarına ayrılarak kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mor renkleri oluşturur.
-
Kırmızı ışığın dalga boyu: ~700 nm
-
Yeşil ışığın dalga boyu: ~550 nm
-
Mavi ışığın dalga boyu: ~450 nm
Ekranlarımızda (telefon, TV, bilgisayar) gördüğümüz renkler bu prensiple çalışır. RGB (Red, Green, Blue) ışıkların farklı yoğunluklarda birleşmesiyle milyonlarca renk oluşur.
Pigment Kaynaklı Renkler (Substraktif Renkler)
Pigmentler, ışığı soğurup geri yansıtarak renk oluşturur. Bir pigment, belirli dalga boylarını emer, diğerlerini yansıtır. Örneğin:
-
Bir yaprak yeşil görünür, çünkü klorofil kırmızı ve mavi ışığı emer, yeşili yansıtır.
-
Havuç turuncu görünür, çünkü beta-karoten mavi ve yeşili emer, turuncu tonlarını yansıtır.
Boyalar, mürekkepler ve tekstil ürünlerindeki renkler pigmentlerin kimyasıyla belirlenir. Baskı teknolojisinde kullanılan CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, Black) renk sistemi bunun en güzel örneğidir.
????️ Gözümüzde Renk Algısının Kimyası
Gözümüzün retinasında üç tür özel hücre bulunur: koniler. Bunlar kırmızıya, yeşile ve maviye duyarlıdır.
-
Kırmızıya duyarlı koniler (~560 nm)
-
Yeşile duyarlı koniler (~530 nm)
-
Maviye duyarlı koniler (~420 nm)
Işık göze girdiğinde, retinadaki rodopsin ve fotopigment molekülleri uyarılır. Bu uyarı, elektrik sinyallerine dönüşerek beyne gider. Beyin bu sinyalleri birleştirerek “renkli görüntü” oluşturur.
Yani gördüğümüz her renk, aslında ışığın kimyası ile gözümüzdeki pigmentlerin etkileşiminin bir ürünüdür.
Nerelerde Karşımıza Çıkar?
-
Sanatta: Ressamların kullandığı pigmentler.
-
Teknolojide: LED ekranlarda ışık bazlı renkler.
-
Doğada: Gökyüzünün mavi görünmesi (Rayleigh saçılması) ya da gökkuşağındaki renkler.
-
Gıdada: Doğal gıda boyaları (örneğin pancardaki betanin).
Sonuç
Renk dediğimiz şey aslında iki farklı dünyanın birleşimidir: ışığın fiziksel özellikleri ve pigmentlerin kimyasal yapısı. Bizim gözümüzdeki algı sistemi ise bu bilgileri işleyip eşsiz bir görsel evren yaratır.
Her gördüğümüz renk, farkında olmadan kimyanın bir mucizesidir. ????